Γράφει ο Γιάννης Κάραλης
Στη σημερινή εποχή, ολοένα και περισσότερο ακούμε τον όρο του ανθρακικού αποτυπώματος τόσο στην καθημερινότητα των νοικοκυριών, όσο και στη λειτουργία των διάφορων βιομηχανικών και παραγωγικών μονάδων. Με το σύγχρονο τρόπο ζωής να είναι πλέον συνδεδεμένος με τον καταναλωτισμό, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την έννοια του ανθρακικού αποτυπώματος και τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον.
Η επιστημονική κοινότητα προκειμένου να προσδιορίσει με ποσοτικό τρόπο τα επιβλαβή αέρια στην ατμόσφαιρα που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες – όπως είναι το διοξείδιο του άνθρακα – εισήγαγε τον όρο «αποτύπωμα άνθρακα». Αναλυτικότερα, το αποτύπωμα άνθρακα είναι μία έννοια που χρησιμοποιείται για να μετρήσουμε τις επιπτώσεις μιας δραστηριότητας, ενός ατόμου ή μιας χώρας, στην κλιματική αλλαγή.
Ο ακριβής ορισμός είναι ότι το αποτύπωμα άνθρακα είναι το σύνολο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από ένα άτομο, γεγονός, οργάνωση, υπηρεσία, τόπο ή προϊόν, εκφρασμένο ως ισοδύναμο διοξειδίου του άνθρακα. Είναι δυνατόν να γίνει εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του άνθρακα και του μεθανίου, μέσω της καύσης των ορυκτών καυσίμων, την εκκαθάριση της γης, καθώς και την παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων, μεταποιημένων αγαθών, υλικών, ξύλου, δρόμων, κτιρίων, μεταφορών και άλλων υπηρεσιών.
Δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή είναι ευθύνη όλων μας, αποτελεί βασική μας υποχρέωση να αναλάβουμε την ευθύνη και να μάθουμε να υπολογίζουμε τις επιπτώσεις των επιλογών μας στο κλίμα, ούτως ώστε να μειώσουμε τις επιβλαβείς ενέργειές μας προς το περιβάλλον και να συμβάλλουμε όλοι στην προστασία του για το καλύτερο δυνατό παρόν, αλλά και το μέλλον των επόμενων γενεών. Αν γνωρίζουμε ποιο είναι το δικό μας αποτύπωμα άνθρακα, θα μπορέσουμε να συμβάλουμε στον περιορισμό των επιπτώσεων των καταναλωτικών επιλογών μας στο περιβάλλον.
Οι μικρές αλλαγές σε διάφορους τομείς, όπως οι μεταφορές, τα τρόφιμα, τα είδη ένδυσης και τα απορρίμματα μεταξύ άλλων, μπορεί να έχουν σημαντικά αποτελέσματα μακροπρόθεσμα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι πολλές χώρες, ιδρύματα και επιχειρήσεις έχουν δεσμευτεί να μειώσουν τις εκπομπές τους, ενώ η ΕΕ έχει μάλιστα θέσει ως στόχο να γίνει «κλιματικά ουδέτερη» έως το 2050.
Πιο συγκεκριμένα, το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα καθιστά νομική υποχρέωση την επίτευξη του κλιματικού στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών της ΕΕ κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 με τις χώρες της ΕΕ να επεξεργάζονται νέα νομοθεσία προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος και να καταστεί η ΕΕ κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Προς αυτή την κατεύθυνση έχει θεσπιστεί μεταξύ άλλων και ο Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (ΜΣΠΑ). Στόχος αυτού του μηχανισμού είναι να αποφευχθεί —σε πλήρη συμμόρφωση με τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου— η ματαίωση των προσπαθειών της ΕΕ για μείωση των εκπομπών λόγω της αύξησης των εκπομπών εκτός των συνόρων της με τη μετεγκατάσταση της παραγωγής σε χώρες εκτός ΕΕ (όπου οι πολιτικές που εφαρμόζονται για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι λιγότερο φιλόδοξες από εκείνες της ΕΕ) ή μέσω της αύξησης των εισαγωγών προϊόντων υψηλής έντασης άνθρακα.
Στην Ελλάδα, ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος 4936/2022 που δημοσιεύτηκε στις 27 Μαΐου 2022 (ΦΕΚ 105/Τ.Α’/ 27.5.2022) θέτοντας ως στόχο κυρίως τη διασφάλιση της σταδιακής μετάβασης της χώρας στην κλιματική ουδετερότητα έως το έτος 2050, όχι μόνο χαράσσει Εθνική Στρατηγική, αλλά θεσπίζει και μέτρα και πολιτικές για την ενίσχυση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή με το μικρότερο δυνατό κόστος. Παράλληλα, θέτει ενδιάμεσους στόχους μετριασμού των ανθρωπογενών εκπομπών για τα έτη 2030 και 2040, ορίζει δείκτες παρακολούθησης της προόδου προς επίτευξη των σχετικών στόχων, διαδικασίες αξιολόγησης και αναπροσαρμογής των στόχων και λήψης πρόσθετων μέτρων και ιδιαίτερα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από την ηλεκτροπαραγωγή, τον κτιριακό τομέα, τις μεταφορές και τις επιχειρήσεις, τις οποίες υποχρεώνει μάλιστα – επί ποινή προστίμου – να υποβάλλουν έως και την 31.10.2023 έκθεση για το ανθρακικό τους αποτύπωμα για το έτος αναφοράς 2022. Συγχρόνως, ο ίδιος νόμος, δίνει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας τη δυνατότητα θέσπισης στόχων μείωσης των εκπομπών ανά κλάδο δραστηριότητας σε αντιστοιχία με τους εθνικούς στόχους και τις προβλέψεις του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το κλίμα.
Συνοψίζοντας, η κλιματική αλλαγή έχει ήδη δραματικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, τα φυτά και τα ζώα μας, και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η δράση για το κλίμα βρίσκεται στο επίκεντρο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η χρηματοδότηση NextGenerationEU συμβάλλει στην επίτευξη του φιλόδοξου στόχου της ΕΕ να καταστεί η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050, ο οποίος είχε ενσωματωθεί στο πρώτο ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα. Η αντιστάθμιση του ανθρακικού αποτυπώματος είναι ευθύνη όλων μας και πρέπει να οδεύουμε όλοι προς αυτήν την κατεύθυνση. Η συμβολή όλων μας σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο είναι απαραίτητη για την επίτευξη του στόχου, ο οποίος δεν είναι άλλος από την καλύτερη ποιότητα ζωής της δικής μας, καθώς και των επόμενων γενεών.
Βιβλιογραφία:
- Ευρωπαϊκή Ένωση. Οικολογία, NextGenerationEU. Διαθέσιμο σε: https://next-generation-eu.europa.eu/make-it-green_el
- Ευρωπαϊκή Ένωση (2021). Πώς μπορώ να μειώσω το δικό μου αποτύπωμα άνθρακα; Διαθέσιμο σε: https://youth.europa.eu/get-involved/sustainable-development/how-reduce-my-carbon-footprint_el