Γράφει η Μαρία Δουμένη
Ελάχιστοι θα μπορούσαν να αρνηθούν ότι ο βαθμιαίος περιορισμός των αποθεμάτων στις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά και η ταυτόχρονη ρύπανση του περιβάλλοντος από την κατάχρησή τους τείνουν να λάβουν επιδημικές διαστάσεις. Η 26η Διάσκεψη των Μερών της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή ανέδειξε την κρίσιμη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο πλανήτης, θέτοντας την ανάγκη εφαρμογής ισχυρότερων πολιτικών. Είναι, επομένως, φυσικό να εκδηλώνεται ποικιλότροπα η βούληση των διεθνών οργανισμών αλλά και των κυβερνήσεων να υιοθετήσουν νέες μεθόδους απόδοσης ηλεκτρικής ενέργειας, δίνοντας έμφαση στους ανανεώσιμους πόρους και υποστηρίζοντας έτσι την εμφάνιση της νέας παγκόσμιας ενεργειακής οικονομίας.
Αναλυτικότερα, ως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ορίζονται οι ενεργειακοί πόροι (ήλιος, άνεμος, γεωθερμία, βιομάζα, θάλασσες και ωκεανοί) οι οποίοι υπάρχουν στο φυσικό περιβάλλον και είναι ανεξάντλητοι, σε αντίθεση με τις μη ανανεώσιμες πηγές οι οποίες δεν αναπληρώνονται ή αναπληρώνονται με αργό ρυθμό από φυσικές διεργασίες. Επιπλέον, η χρήση των ανανεώσιμων πόρων δεν αποτελεί ρυπογόνα δραστηριότητα, καθώς συνιστά μια μέθοδο καθαρής απόδοσης ηλεκτρικής ενέργειας συγκριτικά με τη διαδικασία εξόρυξης ορυκτών καυσίμων, η οποία επιδρά στην αύξηση των ρύπων του διοξειδίου του άνθρακα. Με άλλα λόγια, η εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δύνανται να χαρακτηριστεί ως ένας ιδιαίτερα βιώσιμος τρόπος για την απόδοση ηλεκτρισμού, ενώ παράλληλα οι διεθνείς δρώντες επιτείνουν τη σταδιακή εφαρμογή και εδραίωσή τους για την αντιμετώπιση των συνεπειών από την κλιματική κρίση και την μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της συμβολής των ανανεώσιμων πηγών στο μετριασμό των ρύπων αποτελεί η καταγραφή του ποσοστού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2012. Πιο συγκεκριμένα, την υφιστάμενη περίοδο εκτιμάται ότι αποφεύχθηκαν 3,1 GT (gigatons) παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα μέσω της χρήσης ανανεώσιμων πόρων σε σύγκριση με τις εκπομπές που θα μπορούσαν να προκύψουν από την ενέργεια ορυκτών καυσίμων. Μάλιστα, εάν δεν είχε επιτευχθεί η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμους πόρους, η αύξηση των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα ανέρχονταν στο 20%, γεγονός που αποδεικνύει την άμεση ανάγκη για περαιτέρω επέκταση των ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών από ανανεώσιμες πηγές.
Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (International Energy Agency), η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές αναμένεται να ανέλθει κατά μέσο όρο περίπου στα 305 GW (gigawatt) σε ετήσιο επίπεδο μεταξύ του 2021 και του 2026. Αυτή η εξέλιξη συνεπάγεται αύξηση περίπου 60% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ποσοστό το οποίο ισοδυναμεί με την τρέχουσα συνολική παγκόσμια ενέργεια ορυκτών καυσίμων και πυρηνικών, ενώ ακόμα ξεπερνάει και την ανάπτυξή τους τα τελευταία πέντε χρόνια. Παράλληλα, η συνεχής πολιτική υποστήριξη των κυβερνήσεων για την υλοποίηση φιλόδοξων καθαρών μηδενικών στόχων σε συνδυασμό με τις χρηματοδοτικές ενισχύσεις στον τομέα των ενεργειακών επιχειρήσεων οδηγούν στην δημιουργία συνθηκών για την παγκόσμια στροφή προς συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας.
Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει η μαζική κινητοποίηση αρκετών περιφερειακών ενώσεων για ανάληψη δράσης κυρίως στον τομέα της προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Πράγματι, η ευρείας κλίμακας επέκταση του ανανεώσιμου ηλεκτρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050 το 80% της ηλεκτρικής ενέργειας θα προέρχεται από ανανεώσιμους πόρους, καλύπτοντας το ήμισυ των απαιτήσεων τελικής κατανάλωσης ενέργειας και επιτυγχάνοντας μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Συνεπώς, η μετάβαση προς ένα σύστημα ενέργειας που βασίζεται στους ανανεώσιμους πόρους αλλά και η αυστηρότερη εφαρμογή ενός δεσμευτικού πλαισίου για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής κρίνονται ιδιαίτερα αναγκαίες πρωτοβουλίες.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) αποτελεί μία σύμβαση – πλαίσιο που προσαρμόζει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια καινοτόμα, παραγωγική ως προς τη χρήση των ανανεώσιμων πόρων και ανταγωνιστική οικονομία, θέτοντας ως κύριο στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 και την κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Ακόμα, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία λειτουργεί επικουρικά στην προσπάθεια ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19, καθώς ένα μέρος των επενδύσεων ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων ευρώ θα χρηματοδοτήσουν το πρόγραμμα NextGenerationEU, ενώ ο επταετής προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα υποστηρίξει τις επιδιώξεις της σύμβασης. Ταυτόχρονα, οι στόχοι της εν λόγω συμφωνίας δύνανται να αποτελέσουν το έναυσμα στην αναπροσαρμογή των κρατικών και ιδιωτικών επιχειρήσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αυξάνοντας τις ετήσιες επιδοτήσεις για υψηλότερα μερίδια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση και ανεξαρτησία στα κράτη της ευρωπαϊκής ηπείρου, και επιτυγχάνοντας συνολική μείωση της κατανάλωσης τελικής και πρωτογενούς ενέργειας κατά 36% – 39% έως το 2030.
Ιδιαίτερα σημαντικά στον έλεγχο τήρησης των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας θεωρούνται τα δεδομένα της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με την πρόοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα πλαίσια της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας. Πιο αναλυτικά, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ξεπέρασαν το 2020 για πρώτη φορά τα ορυκτά καύσιμα ως κύρια πηγή ενέργειας, παράγοντας το 38% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας σε σύγκριση με το 37% από ορυκτά καύσιμα, με αποτέλεσμα οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου να σημειώσουν μείωση κατά 10% συγκριτικά με τα επίπεδα του 2019. Ας σημειωθεί ακόμη ότι η πανδημία COVID-19 επέφερε αυξομειώσεις στους τομείς της κατανάλωσης πρωτογενούς και τελικής ενέργειας κατά 1,9% και 0,6% αντίστοιχα, ενώ ακόμα οι επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων υποχώρησαν το 2020 και οι επιδοτήσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξήθηκαν κατά το ίδιο έτος.
Οι μεταβολές αυτές συνδέονται άμεσα με τη ραγδαία αύξηση των τιμών ενέργειας, ιδιαίτερα στο φυσικό αέριο, επηρεάζοντας τις χώρες τόσο σε διεθνές όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Παρά το γεγονός ότι η κατάσταση αυτή στον ενεργειακό τομέα είναι παροδική, τα δεδομένα της έκθεσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναδεικνύουν το βαθμό εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τρίτες χώρες για εισαγωγή ενέργειας αλλά και την ανάγκη ενεργειακής αποσύνδεσης από την χρήση ορυκτών καυσίμων. Η μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας καθώς και η σταδιακή τυποποίηση του εξοπλισμού με τον οποίο παράγεται και καταναλώνεται η ανανεώσιμη ενέργεια αποτελούν βασικούς πυλώνες για την επίτευξη μηδενικών ρύπων αλλά και την ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Καταλήγοντας, εύκολα μπορεί ο καθένας να πιστοποιήσει ότι η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας χαρακτηρίζεται ως η καθαρότερη μέθοδος απόδοσης ηλεκτρισμού στους διάφορους τομείς της καθημερινής ζωής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σημειώνονται ενθαρρυντικές τάσεις στη μετάβαση πράσινης ενέργειας, καθώς η μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα είναι αισθητή. Ωστόσο, τα επίπεδα μειώσεων δεν επαρκούν ώστε να επιτευχθούν οι βιώσιμοι στόχοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για το 2030 και το 2050. Απαιτείται, επομένως, να πραγματοποιηθούν εντατικότερες προσπάθειες και αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου στις παγκόσμιες και περιφερειακές συμβάσεις που αφορούν στο κλίμα και στη βαθμιαία απανθρακοποίηση. Κατά συνέπεια, τόσο τα άτομα όσο και οι κυβερνήσεις αλλά και οι διεθνείς δρώντες χρειάζεται να αφυπνιστούν έγκαιρα και να δραστηριοποιηθούν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής κρίσης, αμβλύνοντας τις διαστάσεις που εμφανίζει στους χρόνους μας.
Βιβλιογραφία
Caffentzis, G. (2012). Η εργασία, η ενέργεια, η κρίση και το τέλος του κόσμου. Αρχείο 71.
Economist. (2021, Οκτώβριος 30). Ανάκτηση Δεκέμβριος 13, 2021, από https://www.economist.com/leaders/2021/10/30/why-the-cop26-climate-summit-will-be-both-crucial-and-disappointing
International Energy Agency. (2021, Δεκέμβριος). International Energy Agency. Ανάκτηση Δεκέμβριος 12, 2021, από https://iea.blob.core.windows.net/assets/5ae32253-7409-4f9a-a91d-1493ffb9777a/Renewables2021-Analysisandforecastto2026.pdf
International Energy Agency. (2021, Δεκέμβριος 1). International Energy Agency. Ανάκτηση Δεκέμβριος 12, 2021, από https://www.iea.org/news/renewable-electricity-growth-is-accelerating-faster-than-ever-worldwide-supporting-the-emergence-of-the-new-global-energy-economy
International Renewable Energy Agency. (n.d.). Ανάκτηση Δεκέμβριος 5, 2021, από https://www.irena.org/climatechange/Renewable-Energy-Key-climate-solution
International Renewable Energy Agency. (2015). Ανάκτηση Δεκέμβριος 5, 2021, από https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2015/IRENA-_REthinking_Energy_2nd_report_2015.pdf?la=en&hash=38DBDBD7E0AD31AA151E93A1A3C33F331ADDC6F8
Smith, H. B. (1996). Ενέργεια Πηγές-Εφαρμογές-Εναλλακτικές λύσεις. Αθήνα: Ίδρυμα Ευγενίδου.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (n.d.). Ανάκτηση Νοέμβριος 13, 2021, από https://ec.europa.eu/clima/sites/youth/solutions/solutions-energy_el
Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2021, Ιούλιος 14). Ανάκτηση Νοέμβριος 11, 2021, από https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal/delivering-european-green-deal_el#—6
Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2019). Κλιματικά Ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050. Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μούσης, Ν. Σ. (2018). Ευρωπαϊκή Ένωση Δικαιο-Οικονομία-Πολιτική (16η Έκδοση εκδ.). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.