γράφει ο Γεώργιος Γεωργίου
Μία πρώτη ανάγνωση του τωρινού πολιτικού «χάρτη» της Ευρώπης είναι η αποδοκιμασία των παραδοσιακών κομμάτων και τα μεγάλα ποσοστά αποχής των πολιτών.
Μία δεύτερη ανάγνωση και ενδεχομένως σημαντικότερη είναι η «στροφή» μεγάλης μερίδας ψηφοφόρων στα κόμματα της ακροδεξιάς. Τα ευρωσκεπτικιστικά και λαϊκιστικά κόμματα αποτελούν πλέον κομβικούς παράγοντες διαμόρφωσης της πολιτικής πραγματικότητας.
Στην Ιταλία η Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι συγκυβερνά με το λαϊκιστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων. Στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν και ο Εθνικός Συναγερμός βρέθηκαν κοντά στην ανάληψη της ηγεσίας της χώρας, ενώ ο Βίκτορ Όρμπαν και το Φιντές στην Ουγγαρία φημίζονται για τις ακραίες θέσεις που υιοθετούν. Το αυστριακό Κόμμα Ελευθερίας (FPÖ) συνεργάστηκε με την κυβέρνηση του καγκελάριου Σεμπάστιαν Κουρτς. Η χώρα μας δε θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Στην περίπτωση της Ελλάδας λοιπόν, η Χρυσή Αυγή τυγχάνει υποστήριξης στην κοινωνία και στις τελευταίες εθνικές εκλογές το Σεπτέμβριο του 2015 βρίσκεται στην τρίτη θέση.
Κρίσιμο σημείο στο φαινόμενο της επικίνδυνης ανόδου της Ακροδεξιάς θα μπορούσε να θεωρηθεί η εκλογική αναμέτρηση του 2017 στη Γερμανία. Τότε η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) αναδείχτηκε σε τρίτη πολιτική δύναμη, συγκεντρώνοντας πολύ υψηλά ποσοστά. Ο αντιμεταναστευτικός προσανατολισμός του κόμματος προσέλκυσε αρκετούς πολίτες με τα αποτελέσματα να μιλούν από μόνα τους. Η ξαφνική άνοδος του κόμματος σόκαρε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στη γερμανική πολιτική σκηνή.
Τα παραδείγματα λοιπόν, είναι αναρίθμητα. Κόμματα με ομοφοβικές, συντηρητικές και αντιμεταναστευτικές ιδέες έχουν αποκτήσει σημαντική ισχύ ανά την Ευρώπη.
Το «καμπανάκι» ηχεί δυνατά στ’ αυτιά των Ευρωπαίων. Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ;
Το «πρόσφορο» έδαφος που δημιούργησε η κρίση
Έχει γραφτεί πολλάκις, ότι η ύφεση της οικονομίας είναι μία από τις βασικές αιτίες για τον πολλαπλασιασμό των ακραίων φωνών. Η οικονομική κρίση συνεπάγεται εν πολλοίς και ανθρωπιστική κρίση, κρίση αξιών, η οποία είναι βέβαια και η πιο επικίνδυνη για μία κοινωνία.
Είναι γεγονός, ότι σε συνθήκες εξαθλίωσης του λαού επικρατεί η πόλωση σε πολιτικό πεδίο. Το σύστημα χάνει την αξιοπιστία του και ανοίγει το «παράθυρο» για την ανάδειξη σχηματισμών που το απορρίπτουν.
Οι σχηματισμοί αυτοί εκμεταλλεύονται την «αδυναμία» του κόσμου και επιχειρούν να προωθήσουν τις ιδέες τους μέσα από την αποδοκιμασία του πολιτικού συστήματος. Έτσι, αποδίδουν τις ευθύνες της κρίσης στα κόμματα εξουσίας και συνάμα διαμορφώνουν μια ατζέντα που εναντιώνεται σε κάθε έννοια δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η διάβρωση των αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Ο ευρωσκεπτικισμός αντανακλά επίσης ένα κομμάτι του πληθυσμού, που έχει πάψει να πιστεύει πλέον στις αξίες και τα ιδεώδη πάνω στα οποία θεμελιώνεται η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό συμβαίνει πολύ απλά γιατί η Ένωση των Βρυξελλών έχει, σε πολλά σημεία, απομακρυνθεί από αυτές τις αξίες.
Η έννοια της αλληλεγγύης και της αλληλοϋποστήριξης των κρατών – μελών καταστρατηγείται από σκληρά δημοσιονομικά μέτρα. Η περαιτέρω φτωχοποίηση των πολιτών και η υπερσυγκέντρωση του πλούτου στις λεγόμενες ελίτ αυξάνει την απόσταση ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και περιορίζει τις ευκαιρίες για ανέλιξη.
Έρευνα της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης ‘Oxfam’ για το 2018 κατέδειξε, πως 26 άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη κατέχουν πλούτο αντίστοιχο με αυτόν του μισού πληθυσμού της Γης (!)
Το χάσμα διευρύνεται και η Ευρωπαϊκή Ένωση βιώνει μία βαθύτατη κρίση αξιών και τα ακροδεξιά κόμματα εκμεταλλεύονται στο έπακρο τις συνθήκες, υιοθετώντας έναν αντιευρωπαϊκό λόγο.
Η «πληγή» του μεταναστευτικού
Τα τελευταία χρόνια το μεταναστευτικό ζήτημα έχει λάβει μεγάλη έκταση λόγων των αυξημένων ροών που καταφτάνουν στην Ευρώπη με την Ελλάδα και την Ιταλία να αποτελούν τις χώρες που δέχονται καθημερινά μεγάλα προσφυγικά κύματα με αποτέλεσμα το πρόβλημα να διογκώνεται.
Αρκετά κράτη έχουν υιοθετήσει μία πολύ σκληρή στάση απέναντι στο ζήτημα, κάνοντας λόγο ακόμη και για κλείσιμο των συνόρων τους. Η Ουγγαρία του Όρμπαν είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα ,όπου ο συντηρητικός πρωθυπουργός έχει αναγάγει σε μείζον θέμα της πολιτικής στρατηγικής του το μεταναστευτικό και όπως φαίνεται δεν είναι ο μόνος.Τα ακροδεξιά κόμματα, τα οποία αναφέρθηκαν στην εισαγωγή έχουν όλα λίγο – πολύ αντίστοιχες ιδέες, τις οποίες θέτουν ψηλά στον πολιτικό τους προγραμματισμό και δυστυχώς η «επιτυχία» τους οφείλεται και σε αυτές. Τους ακούμε να μιλάνε για την «εισβολή» των μεταναστών και την απειλή του «εξισλαμισμού» της Γηραιάς Ηπείρου. Υπόσχονται πως θα σταματήσουν τις ροές και θα επιβάλλουν αυστηρότερα μέτρα αν ανέλθουν στην εξουσία.
Και ο αντίλογος ποιός είναι άραγε;
Τα κυρίαρχα κόμματα αδυνατούν να εκφέρουν ειλικρινείς και υλοποιήσιμες λύσεις και καταφεύγουν σε πρακτικές που ευνοούν τους λαϊκιστές.Το προσφυγικό δεν αντιμετωπίζεται στη «ρίζα» του. Διατυπώνεται ένα αυθαίρετο αφήγημα, το οποίο ο κόσμος απορρίπτει χωρίς δισταγμό.
Η αντιστροφή των όρων και το μεγάλο δίλημμα
Το πρόβλημα της απότομης ανόδου της ακροδεξιάς στην Ευρώπη δεν μπορεί να λυθεί εν μία νυκτί. Τα συγκεκριμένα κόμματα επέδειξαν ανθεκτικότητα απέναντι στις πολιτικές εξελίξεις και κατάφεραν να σταθεροποιήσουν την παρουσία τους. Επομένως χρειάζεται μία ριζική αλλαγή στο σχεδιασμό και τις στρατηγικές των δημοκρατικών κομμάτων.
Η επαναπροσέγγιση της σχέσης με τον κόσμο, η ακρόαση των επιθυμιών τους, οι σαφείς και ουσιαστικές προτάσεις αντιμετώπισης του μεταναστευτικού προσφέρονται ως «τροφή για σκέψη» για τους πολιτικούς ηγέτες. Απαιτείται ένα πρόγραμμα που θα πείσει τον λαό και δε θα τον απομακρύνει. Ένας συγκεκριμένος προσανατολισμός στην κατεύθυνση της καταπολέμησης του λαϊκισμού.
Στις ημέρες μας προκύπτει αναπόφευκτα το δίλημμα ανάμεσα στην πρόοδο και το «φως» και τον συντηρητισμό και το «σκοτάδι». Οι πολιτικοί που διεκδικούν τον «προοδευτικό μανδύα» δεν πρέπει να μείνουν στα λόγια. Πρέπει να αναθεωρήσουν και να επιχειρήσουν την αναδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη βάση των αρχών για τις οποίες ιδρύθηκε.
Το πολιτικό «παιχνίδι» παίζεται και οι παίκτες πρέπει να κάνουν την κίνησή τους. Μία άμεση, έξυπνη και χωρίς φόβο κίνηση ίσως γείρει τη νίκη προς τη σωστή πλευρά.
Πηγές
- Far-right populist parties could form EU’s largest group, Irish Independent, διαθέσιμο σε: https://www.independent.ie/world-news/europe/farright-populist-parties-could-form-eus-largest-group-38030768.html
- Γιατί θριαμβεύει η λαϊκίστικη Ακροδεξιά στην Ευρώπη, to vima, διαθέσιμο σε: https://www.tovima.gr/2016/05/13/world/giati-thriambeyei-i-laikistiki-akrodeksia-stin-eyrwpi/
- Η Ευρώπη και το Μεταναστευτικό, NY TIMES, διαθέσιμο σε: https://www.anoixtoparathyro.gr/%CE%B7-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C/
- 26 κροίσοι κατέχουν τον πλούτο του μισού πλανήτη, to vima, διαθέσιμο σε: https://www.tovima.gr/2019/01/22/finance/26-disekatommyriouxoi-katexoun-ton-plouto-lftou-misou-planiti/