Loading...
Πρόσφατες αναλύσεις
Διεθνής και Ευρωπαϊκή Οικονομία

Αειφόρος ανάπτυξη και ανθρώπινη ευημερία

Γράφει ο Μάνος Δραγώγιας

Η προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης τονίζει τη μακροπρόθεσμη συμβατότητα μεταξύ των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών διαστάσεων της ανάπτυξης, επιδιώκοντας να συνδεθεί και να δώσει προτεραιότητα μεταξύ των προσδοκιών που αφορούν την ανθρώπινη ευημερία. Η επίτευξη των στόχων της αειφόρου ανάπτυξης απαιτεί τη θεσμική και τεχνική ικανότητα αξιολόγησης των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων, των αναπτυξιακών στρατηγικών και διαμόρφωσης και εφαρμογής κατάλληλων πολιτικών απαντήσεων.

Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο αποτελεσματικών οργανισμών είναι απαραίτητο για τη αειφόρο ανάπτυξη. Η οικοδόμηση αυτού του πλαισίου απαιτεί συνεκτική ενσωμάτωση των πολιτικών σε όλους τους πολιτικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς τομείς, σημαντική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών- συντονισμός μεταξύ εθνικών κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών- και ισχυρή πολιτική δέσμευση για μία μακροπρόθεσμη προοπτική.

Η συμβολή της καινοτομίας και της τεχνολογίας στην αειφορία απαιτεί την εσωτερίκευση της δυναμικής της ανάπτυξης, που καθοδηγείται από την καινοτομία και την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στα οικονομικά και ερευνητικά συστήματα. Αν και το σημερινό κοινωνικοοικονομικό σύστημα δεν παρέχει επαρκή κίνητρα για βιώσιμη καινοτομία και τεχνολογικές αλλαγές, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να υιοθετούν καινοτόμες πρωτοβουλίες δημόσιας πολιτικής και λειτουργίας επιχειρήσεων για τη διάδοση καθαρότερων τεχνολογιών επικουρώντας σταδιακά στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Το εμπόριο και οι διεθνείς προσεγγίσεις τονώνουν τον ανταγωνισμό, βελτιώνουν την κατανομή των πόρων και διευκολύνουν τη διεθνή διάδοση της τεχνολογίας. Συμβάλλουν επίσης στην άμβλυνση της φτώχειας και μπορούν να ενισχύσουν άμεσα την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και να προωθήσουν έμμεσα τη ζήτηση για καλύτερη ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, του νερού και άλλων αγαθών της φύσης. Η απελευθέρωση του εμπορίου και των διεθνών επενδύσεων συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη και, ως εκ τούτου, σε μία από τις πολιτικές που αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες, με το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού, αναλαμβάνουν πλέον κεντρικό ρόλο στη διασφάλιση της αειφόρας ανάπτυξης στον 21ο αιώνα. Αυτό που συμβαίνει στις αναπτυσσόμενες χώρες θα έχει σημαντική επίδραση σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης και της πολιτικής σταθερότητας, καθώς και στη διατήρηση της βιωσιμότητας των παγκόσμιων κοινών, ιδίως της ατμόσφαιρας και των βιολογικών πόρων της γης. Οι τρίτες χώρες φαίνεται να διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας, στην καταπολέμηση της φτώχειας και την επίτευξη αειφόρων περιβαλλοντικών και πληθυσμιακών ισορροπιών. Οι φυσικοί πόροι είναι εκείνα τα μέρη των βιολογικών και ορυκτών πόρων της γης, από τα οποία αναμφισβήτητα όλες οι κοινωνίες, άμεσα ή έμμεσα μέσω της εξόρυξης αντλούν αξία. Η βελτίωση της παραγωγικότητας, οι τεχνολογικές εξελίξεις, οι νέες πηγές εφοδιασμού, η διαθεσιμότητα υποκατάστατων και η αυξημένη αποδοτικότητα στις διαδικασίες παραγωγής που χρησιμοποιούν πόρους συμβάλλουν στη διατήρηση της βάσης των φυσικών πόρων και την πλανητική ισορροπία.

Οι μεταβολές της ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας, της στάθμης της θάλασσας και των βροχοπτώσεων επηρεάζουν το φυσικό περιβάλλον, τις γεωργικές δραστηριότητες, την ανθρώπινη εγκατάσταση (περιβαλλοντική μετανάστευση) και την υγεία. Η κλιματική αλλαγή συνδέεται με άλλα παγκόσμια, εθνικά και τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα και αναπτυξιακές προκλήσεις, όπως η απώλεια βιοποικιλότητας, η αποψίλωση των δασών, η απώλεια στρατοσφαιρικού όζοντος, καθώς και η απερήμωση και υποβάθμιση των γλυκών υδάτων. Η αδράνεια κινδυνεύει να επιβάλει σημαντικό κόστος στις μελλοντικές γενιές και ενδεχομένως να διευρύνει τις μελλοντικές οικονομικές ανισότητες μεταξύ των ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων περιοχών του κόσμου. Η κεντρική πρόκληση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι ο καθορισμός στόχων και ο σχεδιασμός πολιτικών για την κατάλληλη εξισορρόπηση των κοινωνικών οφελών και του κόστους, στο πλαίσιο των ανησυχιών για την ισότητα και των περιορισμών στον πραγματικό κόσμο.

Η ενέργεια παραμένει στρατηγικό αγαθό, καθώς η ενέργεια και οι υπηρεσίες που παρέχει παραμένουν απαραίτητες για την τροφοδοσία της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν την πρόκληση να εξασφαλίσουν επαρκή ενέργεια για οικονομικές δραστηριότητες και καθολική πρόσβαση σε ενεργειακές υπηρεσίες για την υποστήριξη της παροχής στέγασης, τροφίμων και εγκαταστάσεων υγείας και εκπαίδευσης. Η κύρια πρόκληση για τους υπεύθυνους χάραξης ενεργειακής πολιτικής είναι η θέσπιση συνθηκών πλαισίου που προωθούν την εύρυθμη λειτουργία των αγορών και κίνητρα για τη διαφοροποίηση της χρήσης ενέργειας και των επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη, με σημαντική βελτίωση να μπορεί να επιτευχθεί βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα στις περιβαλλοντικές επιδόσεις των σημερινών ρυθμίσεων στις μεταφορές. Οι αυξήσεις της ζήτησης είναι πιθανό να αντισταθμιιστούν περισσότερο από τα κέρδη, που μπορούν να αναμένονται από τις βελτιώσεις στην τεχνολογία των μεταφορών και των οχημάτων σε σχέση με ορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι κυβερνήσεις, η βιομηχανία και οι κοινότητες πρέπει να δράσουν για να διασφαλίσουν ότι οι μεταφορές θα καταστούν περισσότερο βιώσιμες στο μέλλον.

Επιπλέον, η γεωργική ανάπτυξη συχνά συνοδεύεται από αυξημένα επίπεδα ρύπανσης, καθώς και από μεγαλύτερη ομογενοποίηση του τοπίου και καταστροφή των οικοτόπων άγριας πανίδας. Η γεωργία και τα οικοσυστήματα στα οποία αποτελεί μέρος ελέγχου αλληλοεπιδρούν με μεγάλο αριθμό φυσικών αποθεμάτων κεφαλαίου αξίας, όχι μόνο για τον γεωργικό τομέα αλλά και την υπόλοιπη κοινωνία. Ως εκ τούτου, ο τρόπος με τον οποίο ο γεωργικός τομέας διαχειρίζεται αυτά τα αποθέματα είναι ζωτικής σημασίας για την αειφόρο ανάπτυξη. Τα κατάλληλα μηνύματα της αγοράς, οι πολιτικές και η διαχείριση μπορούν να ενισχύσουν τη θετική συμβολή της γεωργίας στη συνολική ευημερία της κοινωνίας, μειώνοντας παράλληλα τον αρνητικό αντίκτυπο της.

Όσον αφορά τον μεταποιητικό τομέα, κατά τις τελευταίες δυο δεκαετίες, σε αρκετές χώρες έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον. Από την πλευρά της βιομηχανίας, τα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Σ.Π.Δ), που περιλαμβάνουν κατάλληλους μηχανισμούς εκθέσεων είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη αειφόρων πρακτικών.

Τέλος, η εδαφική οργάνωση των οικονομιών και των κοινωνιών υφίσταται σήμερα δραματικές αλλαγές. Η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογική καινοτομία, η τομεακή προσαρμογή, η μετανάστευση και η γήρανση του πληθυσμού, καθιστούν όλο και πιο δύσκολη την πρόβλεψη του μέλλοντος του παγκόσμιου χώρου γενικότερα. Κύριοι στόχοι των πολιτικών εδαφικής ανάπτυξης πρέπει να είναι η μείωση των ανισοτήτων, η προώθηση των ευνοϊκών συνθηκών για την ενδογενή ανάπτυξη και η καλύτερη ισορροπία μεταξύ αστικής και αγροτικής περιοχής.

Βιβλιογραφία

Γεωργόπουλος Α., Μπλιώνης Γ., Γαβριλάκης Κ. (2014). ΓΗ: ένας μικρός και εύθραυστος πλανήτης. Εκδόσεις Gutenberg.

Καράμπελα Α. (2001). Περιβαλλοντική διαχείριση και Περιβαλλοντικά εργαλεία. Περιβάλλον & Δίκαιο.

Καρβούνης Κ. Σ., Γεωργακέλλος Α. Δ. (2003). Διαχείριση του Περιβάλλοντος: Επιχειρήσεις και Βιώσιμη Ανάπτυξη. Εκδόσεις Σταμούλης.

Amposta J. B. (2007). Αναζητώντας τη μέγιστη περιβαλλοντική ποιότητα σε τουριστικούς προορισμούς. Researchgate. Διαθέσιμο σε: https://www.ResearchGate.net/publication/333895247  

Cuenca-Lopez J. M., Martin-Caceres M. J., Estepa-Gimenez J. (2021). Teacher training in heritage education: good practices for citizenship education. Humanities & Social Sciences Communications. Διαθέσιμο σε: https://www.nature.com/articles/s41599-021-00745-6.pdf