Γράφει η Πηνελόπη Σ. Ευθυμιάδη
Όταν ο άνθρωπος αντιλήφθηκε την πνευματική του δύναμη κι εκκίνησε την διαδικασία της κοινωνικώς κι πολιτικώς οργανωμένης πολιτείας, σχεδόν ταυτοχρόνως αναπτύχθηκε το φαινόμενο της διαφθοράς. Καλύτερα , «κατάχρηση εξουσίας για ιδιωτικό όφελος»1. Όπως σημειώνει κι η Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με τον ΟΟΣΑ , η διαφθορά νοείται εν γένει ότι καλύπτει την κατάχρηση της θέσης την οποία κατέχει κάποιος εντός της δημόσιας διοίκησης ή των σχέσεων που διατηρεί με αυτήν με σκοπό την εξασφάλιση αδικαιολόγητων οφελών για τον ίδιο ή για κάποιον τρίτο . Θα αναλυθεί στην συνέχεια πως, πλέον, τον τελευταίο αιώνα ο δράστης της διαφθοράς δεν είναι ως επί το πλείστων το δημόσιο πρόσωπο ή ο δημόσιος λειτουργός. Ο τελευταίος είναι απλώς ο «εκτελεστής» της διαφθοράς, πρόσωπο που του ασκείται πίεση. Στις πιο σκανδαλώδεις υποθέσεις διαφθοράς του αιώνα μας, ο ηθικός αυτουργός της διαφθοράς βρίσκεται πίσω από ένα γραφείο του ιδιωτικού τομέα. Κρίσιμο ζήτημα όμως θα πρέπει να αποτελεί, με τα νέα δεδομένα, όχι τα πρόσωπα της αίτιας αλλά τα πρόσωπα που πλήττει το αποτέλεσμα. Ο γνώμονας λοιπόν, βάσει του οποίου ο σύγχρονος νομοθέτης οφείλει να νομοθετεί , δεν είναι οι λίγοι που αισχροκερδούν, αλλά οι χιλιάδες που πλήττονται από την πράξη αυτή . Η οπτική των νομοθετών , εθνικών – Ευρωπαίων – παγκόσμιων, πρέπει να συμβιβαστεί με τα νέα κοινωνικά δεδομένα δίνοντας έμφαση στο αποτέλεσμα της εγκληματικής ενέργειας, πόσο μάλλον όταν αυτό αγγίζει την ανθρώπινη ζωή.
Παίρνοντας ως παράδειγμα την υπόθεση γνωστής ευρωπαϊκής φαρμακοβιομηχανίας που βρίσκεται υπό εκδίκαση στις Η.Π.Α., θα εξηγηθεί μια μορφή της διαφθοράς που αποκαλύπτεται τις τελευταίες δεκαετίες. Η ιδιομορφία έγκειται στο εξής: αριστοτεχνικός τρόπος παντρέματος δημοσίου κι ιδιωτικού τομέα, άσκηση πολλαπλών πιέσεων, εκμετάλλευση «δύσκολων στιγμών» κρατικών μηχανισμών εν μέσω οικονομικών κρίσεων . Κι όλα τα παραπάνω , οι πολιτικές δηλαδή που ασκήθηκαν στα πλαίσια της διαφθοράς , έχουν περαστεί στα αρχεία της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για περιπτώσεις όπου υπήρχαν ιδιωτικά συμφέροντα πίσω από κράτη που διαπραγματεύονταν για το μέλλον των πολιτών τους με διεθνείς θεσμούς 2. Μολαταύτα , το μεγαλύτερο έγκλημα που χρήζει τιμωρίας στα Διεθνή Δικαστήρια , καθώς οι δραστηριότητες των υποθέσεων αυτών αγγίζουν τα διεθνή σύνορα , δεν είναι το «κάποιος κέρδισε γιγαντιαία χρηματικά ποσά παράνομα» αλλά το «κάποιος εις βάρος εκατομμυρίων ανθρωπίνων ζωών με πλήρη συνείδηση της παράνομης πράξης του κι των συνεπειών της κέρδισε αυτά τα χρηματικά ποσά» . Πλήττεται στην εγκληματική πράξη αυτή της διαφθοράς η ανθρώπινη ζωή , το ύψιστο αγαθό που οφείλει να φυλάσσεται, να υπηρετείται κι να προστατεύεται όπως σημειώνουν όλα τα δημοκρατικά Συντάγματα, οι παγκόσμιες Συνθήκες αυτού του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Γίνεται λόγος για την υπαιτιότητα , την συνείδηση της διάστασης που μπορεί να λάβει η παράνομη εγκληματική δραστηριότητα υποκινούμενη από πρόσωπα που επιθυμούν το προσωπικό τους κι μόνο όφελος, με συνείδηση για τις συνέπειες που θα προκαλέσουν στον κοινωνικό ιστό οι πράξεις τους.
Στα πλαίσια του σύγχρονου δυτικοευρωπαϊκού κράτους δικαίου , διατίθεται ως έξοχο πλεονέκτημα, η κοινωνική πρόνοια . Ο τομέας της υγειονομικής περίθαλψης λόγου χάρη, στα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη αποτελεί μόνιμο πρόσφορο έδαφος αναπαραγωγής δραστηριοτήτων διαφθοράς αν κι πρόκειται για τον τομέα της υγείας που υπηρετεί τον συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα προστασίας της ανθρώπινης ζωής. Όπου υφίσταται, συνοδεύεται από σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις όσον αφορά την καθολική πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Οι έρευνες σχετικά με την άμεση εμπειρία των πολιτών της ΕΕ από τη διαφθορά επιβεβαιώνουν την εικόνα αυτή, παρότι διάφορα κράτη μέλη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικούς κινδύνους διαφθοράς στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Πέραν των ανεπίσημων πληρωμών, οι κίνδυνοι διαφθοράς αφορούν επίσης ζητήματα όπως η προνομιακή πρόσβαση και η διπλή απασχόληση, οι μη προσήκουσες πρακτικές εμπορίας, η προμήθεια και η πιστοποίηση ιατροτεχνολογικών προϊόντων και η προμήθεια και η αδειοδότηση φαρμακευτικών σκευασμάτων1. Ενδεικτική είναι η περίπτωση, όπου εισάγονται φάρμακα στις έκαστες εθνικές ευρωπαικές αγορές , κατόπιν κρυφής συνεννόησης εκάστοτε Υπουργείου κι φαρμακευτικής Βιομηχανίας ώστε να εξυπηρετηθούν συμφέροντα, αδιαφορώντας για την υγεία του ασθενή αν κι συνειδητοποιούν το μέγεθος της συνέπειας των πράξεων τους. Τεκμήριο μιας ακόμη τέτοιας περίπτωσης, αποτελεί η υπόθεση με τα αντικαρκινικά φάρμακα στο Βρανδεμβούργο1 όπου εξώθησε μάλιστα την Υπουργό του κρατιδίου σε παραίτηση.23
Συνεπώς , η υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος – η υπαιτιότητα , ο δόλος και η συνείδηση της πράξης – εν αντιθέσει με την αντικειμενική – ποιος έπραξε τι – οφείλει να θεσμοθετηθεί με μεγαλύτερο δυναμισμό στους χώρους του Διεθνούς Δικαίου αλλά κι της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας. Και η σιωπή, σημειώνεται μεγάλη με ενδεικτικό παράδειγμα την σιγή της Ευρώπης απέναντι στην υπόθεση της Novartis με την δικαιολογία ότι η υπόθεση βρίσκεται εν διαρκεία εκδίκασης . Άρα , με τα τελευταία δεδομένα , η Ευρώπη οφείλει στους πολίτες της , των οποίων απειλείται η υγειονομική περίθαλψη τους , τα κοινωνικά τους δικαιώματα – ο σεβασμός προς αυτούς εν γένει – να σταθεί με άκρατη αμεροληψία , με νομοθετικές πράξεις κι όχι συνεντεύξεις τύπου. Διότι, ο θεσμός αυτός απαρτίζεται από τους πολίτες κι αυτοί είναι η θεμελιώδης βάση της Ε.Ε., κι όχι ιδιωτικές εταιρίες.
Κατά συνέπεια , καταλήγουμε ότι οφείλει στην ιδέα της Ευρώπης και των πολιτών της, να συσταθεί ένας ανεξάρτητος θεσμός διαρκούς νομοθετικού ελέγχου εστιασμένου σε ζητήματα κρατικής διαφθοράς που θα τηρεί την παραπάνω αρχή: βαθύτερη έρευνα κι επιμονή στην υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της διαφθοράς εν γένει ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή πρόληψη . Πολύ περισσότερο , να πραγματοποιηθεί μια επιτροπή στα πλαίσια του δικαστικού ευρωπαϊκού συστήματος. Ειδικότερα, να ανοίξουν νέες θέσεις εργασίας σε μια επιτροπή ανεξάρτητη για επιστήμονες που θα συντάσσουν έρευνες με κοινωνιολογική προσέγγιση πάνω σε υποθέσεις πολιτικής διαφθοράς κι εκμετάλλευσης πολιτών. Κατόπιν, μέσω σύγκρισης υποθέσεων, ανάλυση αυτών, βαθύτατης αλλά με σεβασμό έρευνας κοινωνικοί, πολιτικοί και νομικοί επιστήμονες θα συνεργάζονται αρμονικά στο να παραπέμπουν αυτές τις υποθέσεις , με «ταμπέλα» υψίστης σημασίας στα εθνικά ανώτατα δικαστήρια χωρίς όμως να εκλείπει η άμεση και ταυτόχρονη παρακολούθηση της εκδίκασης αυτών από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Απαραίτητη θα είναι επίσης στο έργο τους και η σύνταξη, βάσει ερευνών, νομοθετικών προτάσεων που θα κατατίθενται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Συνεχίζοντας δηλαδή, την αρχή της επικουρικότητας και του διαμερισμού της εξουσίας σε πολλά μέρη της Ε.Ε., επέρχεται η αναμόρφωση του νομικού της συστήματος , με εστίαση στηνσυντονισμένη ερευνητική διαδικασία νέων κυρίως επιστημόνων ανθρωπιστικού τομέα. Παράλληλα , το «σώμα» αυτό σύγχρονων νομοθετών , που θα εκμεταλλεύεται κάθε ερευνητική καινοτόμο μέθοδο , εφόσον είναι ανεξάρτητο , θα μπορεί να ασκεί πίεση με τις αποφάσεις του στους εθνικούς νομοθέτες ως Ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Αρχή Νομοθετικού Ελέγχου & Νομοθετικής Έρευνας. Πρόκειται για μια πρωτότυπη, σε ιδεαλιστικό κι εμβρυακό στάδιο , πρόταση που έγκειται σε παραγωγική συνεργασία ευρωπαϊκών διαδικασιών για αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση.
Εν τέλει , δεν γίνεται λόγος για περαιτέρω και στενότερο έλεγχο της εξουσίας , που ακουμπά μια ακραία μορφή συντηρητισμού. Αντιθέτως: γίνεται λόγος για μια ανεξάρτητη αρχή στην οποία έχει θέση ο επιστημονικός διάλογος κι η εποικοδομητική επιστημονική έρευνα, τα πιο δημοκρατικά μέσα αλήθειας κι διαφάνειας , που έχουν σκοπό να εξυγιάνουν κι να απλοποιήσουν τις πολύπλοκες νομοθετικές διαδικασίες , να αποτελέσουν συγκοινωνούντα δοχεία μαζί τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια , να σταθούν αρωγοί των εθνικών νομοθετών , δίνοντας θέσεις εργασίες σε χιλιάδες νέους νομικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς επιστήμονες, προσδίδοντας άμεση πρόσβαση του πολίτη στη δικαιοσύνη χωρίς διαμεσολαβήσεις. Ένας θεσμός από τον πολίτη για τον πολίτη , που θα προλαμβάνει θέματα διαφθοράς με ύψιστη προσοχή στους φορείς κοινωνικών δικαιωμάτων , ώστε να αντιμετωπίζει όσο το δυνατόν λιγότερα κρούσματα αργότερα . Ένας θεσμός που προασπίζει τη διαφάνεια στα κοινωνικά κι πολιτικά δικαιώματα .
1. ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ σελίδα 2
2. Χαρακτηριστική περίπτωση οι συνδιασκέψεις του ΟΗΕ με την Κολομβία σχετικά με «τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών» . Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών που είχε κηρυχθεί με συμμάχους ΟΗΕ – ΗΠΑ είχε πλήξει τους κοινωνικούς δεσμούς στην Κολομβία , καθώς οι ομάδες των καρτέλ αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του κοινωνικού ιστού της χώρας . Οι τελευταίες «πίεζαν» στις διαπραγματεύσεις ώστε να αποκατασταθεί η ομαλότητα του κοινωνικού ιστού που είχαν δημιουργήσει. Περισσότερα στα αρχεία του Γραφείου Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τα Ναρκωτικά κι το Έγκλημα .
3.Δείκτης Αντίληψής της Διαφθοράς
4. Επίσημα στατιστικά στοιχεία για τη διαφθορά – Ευρωπαϊκή Επιτροπή
5. Πηγή : Dewtshe Welle
6.Ομάδα κρατών κατά της διαφθοράς – Συμβούλιο της Ευρώπης
7.Έκθεση για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην ΕΕ
Πηγές :
1)Γραφείο Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τα Ναρκωτικά κι το Έγκλημα .
2)Δείκτης Αντίληψής της Διαφθοράς Ε.Ε.
3)Έκθεση για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην ΕΕ
4)Επίσημα στατιστικά στοιχεία για τη διαφθορά – Ευρωπαϊκή Επιτροπή