Loading...
Latest news
Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Άμβλωση: Το νομικό καθεστώς στην Ελλάδα και η περίπτωση του Τέξας

Γράφει η Γεωργία Χασάπη

Με αφορμή τον πρόσφατο νόμο, ο οποίος ψηφίστηκε στην Πολιτεία του Τέξας σχετικά με την άμβλωση, τέθηκε ξανά στο επίκεντρο το ζήτημα της τεχνητής διακοπής της κύησης. Η άμβλωση θεωρείται ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα με σοβαρές κοινωνικές προεκτάσεις, καθώς συγκρούεται η νομική επιστήμη με τη θρησκεία, ενώ παράλληλα ανακύπτουν σοβαρά διλήμματα ηθικού χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα, ο διάλογος επικεντρώνεται στο γεγονός ότι η άμβλωση αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα αυτοδιάθεσης της γυναίκας, το οποίο όμως συχνά αμφισβητείται καθώς έρχεται σε σύγκρουση με το δικαίωμα ζωής του εμβρύου.

Η νομοθετική ρύθμιση της τεχνητής διακοπής της κυήσεως προβλέπεται από τον Ποινικό Κώδικα και ιδίως στο άρθρο 304. Ο Ποινικός Κώδικας επιτρέπει τη διακοπή της μόνο με τη συναίνεση της εγκύου και εφ’ όσον αυτή η ιατρική πράξη πραγματοποιηθεί υπό το αυστηρό ιατρικό πρωτόκολλο. Αυτό σημαίνει ότι αναγκαία θεωρείται η παρουσία γιατρού μαιευτήρα ή γυναικολόγου, αναισθησιολόγου και εν γένει μιας οργανωμένης νοσηλευτικής μονάδας και υπό τις κάτωθι περιπτώσεις. Ειδικότερα, στις πρώτες δώδεκα εβδομάδες της κύησης η γυναίκα έχει το δικαίωμα να προχωρήσει ελεύθερα στην άμβλωση χωρίς να απαιτείται οποιαδήποτε προηγούμενη αιτιολογία. Εν συνεχεία, μέχρι και τη δέκατη ένατη εβδομάδα η διαδικασία επιτρέπεται εφ’ όσον η κύηση είναι απόρροια βιασμού ή αιμομιξίας, ενώ έως και την εικοστή τέταρτη εβδομάδα η κυοφορούσα δύναται να προβεί σε διακοπή της εγκυμοσύνης στην περίπτωση κατά την οποία συντρέχουν λόγοι υγείας και δη ανωμαλίας του εμβρύου. Τέλος, ο Ποινικός Κώδικας στο συγκεκριμένο άρθρο αναφέρει τη δυνατότητα διακοπής της κύησης ακόμη και μετά την 24η εβδομάδα και άρα σε οποιοδήποτε στάδιο της εγκυμοσύνης παρά μόνο εάν τίθεται σε κίνδυνο η ζωή της κυοφορούσας και πάντοτε με τη βεβαίωση του ιατρού. Ο όρος «ζωή» περιλαμβάνει την υγεία της ιδίας, η οποία αδιαμφισβήτητα διαιρείται τόσο σε σωματική όσο σε ψυχική.

Πέραν, όμως, από τη σκοπιά του Ποινικού Δικαίου είναι κρίσιμο να παρουσιαστεί και η προσέγγιση του θέματος υπό το πρίσμα του Συνταγματικού Δικαίου. Παρ’ όλο που μπορεί να μην αναφέρεται ρητά ο όρος «τεχνητή διακοπή της κύησης», η αναπαραγωγική ελευθερία εντάσσεται στο δικαίωμα ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παράγραφος 1, όπου και ορίζεται το εξής : «Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.». Εκτός από το άρθρο 5 του Συντάγματος, υπέρ του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης της γυναίκας, συνηγορεί τόσο το άρθρο 9 του Συντάγματος όσο και το 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.), όπου και κατοχυρώνεται το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής. Ο νομοθέτης, λοιπόν, τάσσεται υπέρ της προσωπικής επιλογής της γυναίκας στο πλαίσιο κατά το οποίο η ίδια έχει το δικαίωμα να αποφασίσει ελεύθερα την διακοπή ή μη της εγκυμοσύνης της.

Στην Ελλάδα, για πρώτη φορά το 1986, θεσπίστηκε η νομοθεσία νομιμοποίησης της άμβλωσης.Ειδικότερα, ο Ν.1609/1986 προβλέπει τη δυνατότητα διακοπής της κύησης υπό αυστηρές νομοθετικές προϋποθέσεις, τις οποίες οφείλει να τηρεί τόσο η κυοφορούσα όσο και ο γιατρός.Σε αυτή την περίπτωση η τεχνητή διακοπή της κύησης δεν επιτάσσει οποιαδήποτε ποινική κύρωση. Φυλάκιση προβλέπεται στην περίπτωση κατά την οποία διακοπεί εγκυμοσύνη χωρίς τη συγκατάθεση της ή σε όποιον τη βοηθήσει να τη διακόψει με επικίνδυνα για την υγεία της μέσα. Ωστόσο, παρ’ όλο που στην Ελλάδα έχει νομιμοποιηθεί, σε ορισμένες άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα στο Μεξικό ο νόμος ποινικοποίησής της κρίθηκε εν τέλει αντισυνταγματικός από το Ανώτατο Δικαστήριο επιτρέποντας την απελευθέρωση όλων εκείνων των φυλακισμένων γυναικών. Συνεπώς, οι προβλεπόμενες ποινικές κυρώσεις δεν «κλείνουν» τον διακόπτη στην πραγματοποίηση των αμβλώσεων. Δεν επιφέρουν, δηλαδή, τη διακοπή αυτής της ιατρικής διαδικασίας, αλλά τα αντίθετα αποτελέσματα. Με άλλα λόγια, αναγκάζουν τις γυναίκες να προβούν σε άμβλωση κάτω υπό μη ασφαλείς διαδικασίες, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές τους, ενώ πολλές οδηγούνται και στον θάνατο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) έχει επανειλημμένα τονίσει την υποχρέωση, που θα πρέπει να κατέχει το κάθε κράτος όσον αφορά τη νόμιμη και κυρίως ασφαλή άμβλωση, καθώς και τη σημασία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και κατ΄ επέκταση της αντισύλληψης. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., κάθε χρόνο 25 εκατομμύρια αμβλώσεις, που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ του διαστήματος 2010-2014, ήταν επικίνδυνες, ενώ παράλληλα θα πρέπει να επισημανθεί ότι αυτές έλαβαν χώρα σε ποσοστό 97% σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Στον αντίποδα της νίκης υπέρ της άμβλωσης στο Μεξικό, ήρθε η απαγόρευση της άμβλωσης στο Τέξας μετά την 6η εβδομάδα κύησης ακόμη και στην περίπτωση βιασμού ή αιμομιξίας. Ο συγκεκριμένος νόμος θα μπορούσε εύλογα να θεωρηθεί ως μια τεράστια επιτυχία των πολέμιων της τεχνητής διακοπής της κύησης. Θεωρείται κρίσιμη η σημασία της έκτης εβδομάδας της κύησης. Συγκεκριμένα, κατά την έκτη εβδομάδα της κύησης ένα μεγάλο μέρος των γυναικών δεν γνωρίζει ότι κυοφορεί συνεπάγοντας αυτόματα την καταπάτηση του δικαιώματός του να προχωρήσει στην άμβλωση και διακινδυνεύοντας την υγεία του. Η απαγόρευσή της μετά την 6η εβδομάδα προβλέφθηκε με το πρόσχημα ότι τότε ακούγεται ο πρώτος καρδιακός παλμός του εμβρύου. Μια άποψη η οποία επικαλείται και υιοθετείται από τους εχθρούς της άμβλωσης.

Επιπροσθέτως, ο νόμος του Τέξας θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως καθιστά την απαγόρευσή της ακόμη πιο καταχρηστική διότι με την υπάρχουσα νομοθεσία ο κάθε πολίτης αναλαμβάνει χρέη «σερίφη» ή αλλιώς «καταδότη». Αυτό σημαίνει ότι παρέχεται το δικαίωμα στον εκάστοτε πολίτη να στραφεί νομικά κατά των ιατρών, οι οποίοι αναλαμβάνουν τις αμβλώσεις γυναικών μετά την προβλεπόμενη προθεσμία, παρέχοντας χρηματική αποζημίωση ύψους 10.000 δολαρίων, γεγονός που όπως φαίνεται αποτελεί ήδη κίνητρο για πολλούς ανοίγοντας τον δρόμο για συχνά επιπόλαιες και αβάσιμες αγωγές, οι οποίες υπεισέρχονται στον σκληρό πυρήνα της ιδιωτικής αυτονομίας του ατόμου. Μια ακόμη νίκη για τους εχθρούς της τεχνητής διακοπής της κύησης αποτέλεσε και η άρνηση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Η.Π.Α. να προχωρήσει στην αναστολή της ισχύς του νόμου. Αξίζει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι 4 από τα 9 μέλη του καταψήφισαν την απόφαση, υιοθετώντας μια συντηρητική στάση αποχής από τη διαδικασία μπλοκαρίσματος του νόμου. Η στάση του Supreme Court επικρίθηκε, ακριβώς γιατί τέτοιου είδους απαγορεύσεις δεν είχαν επιβληθεί σε οποιαδήποτε πολιτεία των Η.Π.Α από το 1973, ύστερα από την απόφαση «σταθμός» του Δικαστηρίου, όταν αποφάνθηκε επί της ιστορικής και συνάμα πολύκροτης υπόθεσης Ρόου κατά Γουέιντ. Η απόφαση αποποινικοποίησε τις αμβλώσεις και κατέστησε την πρόσβαση στην άμβλωση ένα συνταγματικό δικαίωμα. Ωστόσο, παρ’ όλο που μπορεί στις αρχές Σεπτέμβρη να μην προχώρησε στην άρση ισχύος του νόμου, την 1η Νοέμβρη θα κληθεί να αποφανθεί επ’ αυτού, κατόπιν προσφυγής της Κυβέρνησης του Προέδρου των Η.Π.Α Τζο Μπάιντεν. Μέχρι τότε δυστυχώς η ισχύς του παραμένει προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημιά στις γυναίκες.

Ο νόμος του Τέξας είναι βέβαιο ότι έχει ήδη και θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που προσπαθεί να επιλύσει, βλάπτοντας και παραβιάζοντας το αναφαίρετο δικαίωμα αυτοδιάθεσης της γυναίκας. Σε γενικές γραμμές, η απαγόρευση της άμβλωσης συχνά επικαλείται το δημογραφικό πρόβλημα κάτι που ωστόσο, αδιαμφισβήτητα προσβάλλει και υποβαθμίζει τις γυναίκες, ενώ όσοι το επικαλούνται καλό θα ήταν να αναζητήσουν τις κύριες αιτίες, που οδηγούν ή μάλλον αναγκάζουν μια γυναίκα να διακόψει την εγκυμοσύνη της. Τέλος, το ευαίσθητο αυτό ζήτημα θα πρέπει να εναπόκειται αποκλειστικά και μόνο στην επιλογή της γυναίκας να αποφασίσει η ίδια για τη ζωή της και όχι στις συντηρητικές απόψεις του οικογενειακού και εκκλησιαστικού περιβάλλοντος, καθώς και στις αποφάσεις των εκάστοτε κυβερνώντων.

Βιβλιογραφία

Καθημερινή Newsroοm, Δύο αγωγές για άμβλωση στο Τέξας, Εφημερίδα Καθημερινή, Οκτώβριος 22, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/world/561507901/dyo-agoges-gia-amvlosi-sto-texas/

Χρυσουλάκη Ελένη, Άμβλωση: Συνταγματική ελευθερία ή κοινωνική καταδίκη;, Κοινωνική Πολιτική – Κοινωνική Θεωρία, Ιούνιος 16, 2020. Διαθέσιμο σε:  https://socialpolicy.gr/2020/06/%CE%AC%CE%BC%CE%B2%CE%BB%CF%89%CF%83%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%AE-%CE%BA%CE%BF%CE%B9.html

Βασικά Στοιχεία για τις Αμβλώσεις,  Διεθνής Αμνηστία Ελλάδα, Ιανουάριος 16, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.amnesty.gr/news/articles/article/22890/vasika-stoiheia-gia-tis-amvloseis

Σπύρος Βλαχόπουλος, Συνταγματικό Δικαίωμα στην άμβλωση;, Εφημερίδα Καθημερινή, Αύγουστος 11, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/opinion/1037945/syntagmatiko-dikaioma-stin-amvlosi/

Αθανάσιος Γ. Ράικος, Συνταγματικό Δίκαιο, Θεμελιώδη Δικαιώματα, 5η Έκδοση, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2017, σελίδα 276.

Μαρία Κανελοπούλου-Μπότη/Φερενίκη Παναγοπούλου Κουτνατζή (επιμ.), Ηθικοδεοντολογικές περιπέτειες του αγέννητου τέκνου: Η περίπτωση της τεχνητής διακοπής της εγκυμοσύνης, Ιατρική Ευθύνη και Βιοηθική, Σύγχρονες προσεγγίσεις και προοπτικές του μέλλοντος, Εκδόσεις Πασχαλίδη, Αθήνα, 2014, σελίδα 219-232.

Νόμος υπ’ αριθμ. 4619 Τεύχος A’ 95/11.06.2019 «Kύρωση του Ποινικού Κώδικα.»

Νόμος 1609 ΦΕΚ Α΄86/3.7.1986 «Τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης και προστασίας της υγείας της γυναίκας και άλλες διατάξεις.»

Jessica Glenza, Supreme Court refuses to block Texas abortion ban but will hear challenges, The Guardian, Οκτώβριος 22, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/law/2021/oct/22/supreme-court-texas-abortion-ban-arguments

Ann E. Marimow, Appeals court reinstates Texas’s six – week abortion ban, two days after it was lifted, The Washington Post, Οκτώβριος 8, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.washingtonpost.com/politics/courts_law/texas-appeals-abortion-ruling/2021/10/08/56b9fe9e-2774-11ec-8831-a31e7b3de188_story.html

Samuel Dickman, I’m an abortion doctor in Texas. My patients are desperate., The Guardian, Οκτώβριος 6, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/oct/06/im-an-abortion-doctor-in-texas-my-patients-are-desperate

Mexico decriminalises abortion in landmark ruling, BBC News, Σεπτέμβριος 7, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-latin-america-58482850

Mary Tuma, Μost extreme abortion law in US takes effect in Texas, The Guardian, Σεπτέμβριος 2, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/us-news/2021/sep/01/texas-abortion-law-supreme-court

Lauren Aratani, US supreme court refuses to block extreme Texas abortion law, The Guardian, Σεπτέμβριος 2, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/society/2021/sep/02/us-supreme-court-refuses-to-block-radical-texas-abortion-law

Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Σεπτέμβριος 28, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.who.int/news/item/28-09-2017-worldwide-an-estimated-25-million-unsafe-abortions-occur-each-year

Πηγή Εικόνας : Meaghan Winter, How America’s broken democracy led to our abortion crisis, The Guardian, Οκτώβριος 25, 2021. Διαθέσιμη σε: https://www.theguardian.com/commentisfree/2021/oct/25/americas-anti-abortion-movement-has-a-secret-dirty-weapon-gerrymandering